رضاخان نخست دلاک حمام، سپس خیاط بوده است، ولی براساس اسناد پس از رسیدن به قدرت، نقدینگی او در بانک‌های خارج حدود ۵۰۰ میلیون دلار بوده که به مبلغ امروز چیزی در حدود ۲۰ میلیارد تا ۲۵ میلیارد دلار میشود.
پایگاه تاریخ تطبیقی؛ اگر نگاهی اجمالی به زندگی رضاخان داشته باشیم او برای کسب درآمد راه‌های گوناگونی را انتخاب کرد. مدتی در حمام دلاک بود و بعد در میدان سرچشمه حمالی کرد. مدتی هم وردست دایی‌اش ایستاد که خیاطی یاد بگیرد، اما استعدادی در خیاطی نداشت. تا اینکه به استخدام قزاق رسید. بعد از استخدام، مهتر اسب‌ها در اصطبل شد. مدتی نیز نگهبان سفارتخانه‌های خارجی در ایران شد و در آن زمان برای نگهبانی رجال مهم قاجار از جمله عبد‌الحسین خان فرمانفرما انتخاب شد. رضاخان پله‌های ترقی را با حمایت بعضی از جریانات از قبیل باند مشکوک میرزا کریم خان رشتی طی کرد.
انگلستان بعد از انقلاب کمونیستی اکتبر1907 در روسیه و خروج روس‌ها از ایران سعی کرد نفوذ خود را در سراسر ایران گسترش دهد. اولین اقدام انگلستان برای رسیدن به این مقصود، خارج کردن دست روس‌ها از مدیریت قزاق‌خانه‌ها بود. پس از آنکه اداره این نیروی نظامی به دست انگلیسی‌ها افتاد، رضاخان که از حمایت میرزا کریم خان رشتی برخوردار بود به سرعت در نیروی نظامی قزاق رشد کرد و از نگهبانی به هرم مدیریتی رسید، اما همای سعادت زمانی به شانه‌های رضا شصت تیر رسید که او توسط ژنرال آیروند ساید به عنوان بازوی نظامی کودتای سوم اسفند 1299 انتخاب شد و پس از چند سال توانست با کمک آشکار و پنهان انگلستان به نخستین فرد قدرتمند در ایران تبدیل شود.
رضاخان پس از 16 سال سلطنت به «ثروت افسانه‌ای» دست یافت. مطابق برخی اسناد به «ثروتمندترین فرد آسیا» و مطابق برخی دیگر از منابع اسنادی به «ثروتمندترین مرد جهان» تبدیل شد. براساس این اسناد، نقدینگی رضاشاه در بانک‌های خارج حدود 500 میلیون دلار بود که به مبلغ امروز چیزی در حدود 20 میلیارد تا 25 میلیارد دلار است.
نقدینگی 500 میلیون دلاری رضاشاه در بانک‌های خارج از کشور تنها بخشی از ثروت افسانه‌ای مردی بود که تا قبل از سلطنت با فقر مالی شدید دست و پنجه می‌کرد. او پس از سلطنت، بالغ بر 44000 سند مالکیت املاک حاصلخیز گیلان، مازندران، گرگان، گنبد، آذربایجان شرقى و دیگر نقاط کشور (لرستان، شمال خوزستان، کرمانشاهان، کرمان، مناطق جنوبی تهران به ویژه ورامین، تمام هتل‌های شمال ایران و نیز مناطق پهناوری در تهران و شمیران) که با ارعاب، تهدید و حبس و تبعید مالکان آنها، به نام خود ثبت کرده بود، ثروت داشت. به این ترتیب، رضا شاه نه تنها بزرگ‌ترین زمین‌دار قاره آسیا بلکه بزرگ‌ترین زمین‌دار در سراسر جهان بود.
رضاخان ثروت خود را در بانک‌های لندن سپرده‌گذاری کرد. دولت بریتانیا پس از اخراج رضاخان از ایران این ثروت عظیم را توقیف کرد و مشخص نشد بر سر آن چه آمد. گویا دولت بریتانیا نیز قصد ندارد درباره این راز روشنگری کند. ارزش ثروت 500 میلیون دلاری شاه، زمانی مشخص میشود که بدانیم بودجه کشور در زمان رضاخان 100 میلیون تومان بود!
منبع: کتاب شهریور 1320، اسرار حمله متفقین به ایران، ترجمه علی‌اکبر رنجبر کرمانی، تهران، انتشارات مطالعات تاریخ معاصر، 1396، در ص 32، 33 و 507
درباره این سایت